Dopiero w XV wieku Lubelszczyzna stała się odrębnym regionem. Do największego znaczenia doszła w XVI wieku, a wojny w wieku XVII zniszczyły ją i zahamowały jej rozwój. W czasach zaborów była terenem powstań narodowych i doświadczyła wielu represji. W II Rzeczpospolitej zaczęła się odradzać, ale przerwała to II wojna światowa, która była najtragiczniejszym okresem w jej historii.
Lista audycji
CD 1
W Rzeczpospolitej – dzieje Lubelszczyzny do roku 1944
- Początki Lubelszczyzny
- Narodziny stolicy
- Lubelski renesans
- Unia Lubelska
- Padwa Północy
- W dobie wojen Rzeczypospolitej
- Puławskie Ateny
- W czasach Księstwa Warszawskiego
- Pod zaborami
- Ku niepodległej
- Pomiędzy wojnami
- Czas kampanii wrześniowej
- Hitlerowski przemysł zagłady
- Zamojskie powstanie
- Lubelski ruch oporu
Opis płyty
Minęło wiele wieków zanim Lubelszczyzna stała się regionem. Krokiem w stronę jej odrębności było powstanie grodu w Lublinie i budowa administracji kościelnej na tych terenach w X wieku. Kolejnym było utworzenie archidiakonatu lubelskiego w XII i kasztelanii lubelskiej w pierwszej połowie XIII wieku. Dopiero jednak powołanie województwa lubelskiego w 1474 r. tę odrębność ostatecznie ugruntowało. Ale Lubelszczyzna nabrała znaczenia dopiero w drugiej połowie XVI wieku, gdy powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów. Swoją opowieść rozpoczynam od procesu kształtowania się odrębności Lubelszczyzny. Miał on jednak ścisły związek z Lublinem – miastem, które stało się jej stolicą. I dlatego w kolejnej części mówię o narodzinach Lublina, przybliżając kolejne etapy jego rozwoju, aż do chwili, gdy stał się on stolicą Lubelszczyzny. Przechodzę następnie do epoki lubelskiego odrodzenia, poświęcając sporo miejsca Lublinowi, w którym żyły i tworzyły wybitne postacie tamtej epoki. Byli wśród nich m.in. Biernat z Lublina, Sebastian Klonowic, Mikołaj Rej, Piotr Skarga i Jan Kochanowski, największy polski poeta epoki odrodzenia. Przybliżam również rolę Zamościa, który w czasach odrodzenia stanowił ważny ośrodek naukowy. Opowiadam następnie o Unii Lubelskiej z 1569 r. Połączyła ona Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w jedno państwo: Rzeczpospolitą Obojga Narodów, w której miała miejsce prawdziwa integracja narodów i ich kultur. W swojej kolejnej opowieści przybliżam narodziny Zamościa – miasta, które pojawiło się na mapie Lubelszczyzny w końcu XVI wieku. Mówię szczegółowo o jego budowie i jego wielkim kulturowym dziedzictwie, które dopiero w czasach nam współczesnych mogło zostać należycie uhonorowane. Zagłębiam się następnie w XVII-wiecznych wojnach, jakie dotykały Rzeczpospolitą. Opisuję te z nich, które najbardziej zniszczyły Lubelszczyznę i jej miasta. Konsekwencją było zahamowanie rozwoju Lubelszczyzny, co zaważyło również na jej losach w następnych wiekach. Koniec XVIII i początek XIX wieku to okres, który przyniósł świetność Puław. Stało się tak za sprawą księcia Adama Jerzego Czartoryskiego i jego żony księżnej Izabeli z Flemingów Czartoryskiej. Dzięki ich wysiłkom Puławy stały się wówczas ważnym ośrodkiem życia politycznego i kulturalnego. W mieście przebywało wtedy wielu znamienitych ludzi tamtej epoki. Okres jego świetności przerwało powstanie listopadowe, po upadku którego majątki Czartoryskich w zaborze rosyjskim, w tym również Puławy, zostały skonfiskowane, a oni sami znaleźli się na emigracji. Kontynuując historię Lubelszczyzny przechodzę do epoki Księstwa Warszawskiego, w czasach którego stanowiła ona scenę ważnych wydarzeń. Jednym z nich była wojna Księstwa Warszawskiego z Austrią w 1809 r. W jej wyniku cała Lubelszczyzna znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego. Przez jakiś czas władzę na jej terenach sprawował Rząd Obojga Galicji, który rezydował w Zamościu, a potem Lublinie. Wiele uwagi poświęcam Lubelszczyźnie w okresie zaborów i powstań narodowych. W czasie powstania listopadowego na Lubelszczyźnie operował korpus generała Józefa Dwernickiego, a później korpus generała Hieronima Ramoriono. Organizowano aprowizację dla polskiej armii i rekrutowano żołnierzy. Z kolei w czasie powstania styczniowego na Lubelszczyźnie działały dziesiątki powstańczych oddziałów, które stoczyły wiele bitew i potyczek. Upadek powstania styczniowego Lubelszczyzna okupiła wyjątkowo surowymi represjami. Wiele jej miast za pomoc w powstaniu utraciło prawa miejskie. Ostatnim akordem doby powstań narodowych była rewolucja 1905 r., jaka ogarnęła całe imperium rosyjskie. Przez Lubelszczyznę przetoczyła się wówczas fala strajków i protestów, w trakcie których domagano się również wolności. Na tę Polacy musieli jednak jeszcze poczekać. Przyniosła ją dopiero I wojna światowa. Gdy jesienią 1918 r. dobiegała ona końca, było już wiadomo, że Polska się odrodzi. Ugrupowania polskiej lewicy, nie czekając na rozwój wypadków, utworzyły 7 listopada 1918 r. Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej z siedzibą w Lublinie. Był on pierwszym ogólnokrajowym organem władzy na ziemiach polskich, chociaż jego realna władza nie wykraczała poza Lubelszczyznę. Wprawdzie lubelski rząd zakończył swoją działalność już 11 listopada 1918 r., ale jego powstanie na pewno było ważnym krokiem w kierunku odzyskania niepodległości. Ten krok docenił nawet sam Piłsudski. Opowiadam szczegółowo o kulisach powstania Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie i jego działalności. Odrodzona w 1918 r. Polska musiała jednak zmagać się z wieloma trudnościami organizacyjnymi. Ale jeszcze głębsze były jej problemy gospodarcze. Polityka zaborców, a zwłaszcza rosyjskiego, doprowadziła do gospodarczego upośledzenia wielu regionów, co było również formą represji za udział w powstaniach narodowych. Jednym z nich była Lubelszczyzna, która potrzebowała inwestycji przemysłowych. I te zaczęły się na Lubelszczyźnie już w latach dwudziestych, kiedy swoją działalność uruchomiły wytwórnie lotnicze w Lublinie (Lubelska Wytwórnia Samolotów) i w Białej Podlaskiej (Podlaska Wytwórnia Samolotów). Największą szansę na nowe inwestycje Lubelszczyzna otrzymała jednak dopiero z chwilą budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP). W ramach COP-u miały powstać nowe fabryki w Dąbrowie Bór koło Kraśnika, Jawidzu koło Lubartowa oraz w samym Lublinie. I o tym właśnie opowiadam. W dalszej części skupiam się na losach Lubelszczyzny w kampanii wrześniowej 1939 r. Nie od razu stała się ona terenem działań wojennych. W pierwszej połowie września nękana była nalotami bombowymi niemieckiej Luftwaffe, które poważnie zniszczyły Lublin i wiele innych miast regionu. Z kolei w drugiej połowie września była terenem zaciętych bitew oddziałów polskiej armii z niemieckim najeźdźcą. Największa z nich stoczona została pod Tomaszowem Lubelskim. Epilogiem kampanii wrześniowej były walki pod Kockiem Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” dowodzonej przez generała Franciszka Kleeberga, której oddziały z braku amunicji musiały skapitulować 6 października 1939 r. Niemiecki okupant od pierwszych dni swojej obecności w Polsce prowadził politykę eksterminacji Polaków, Żydów i przedstawicieli innych narodowości. W tym celu zbudował w okupowanej Polsce „przemysł zagłady”, którego najważniejsza część zlokalizowana została na Lubelszczyźnie. Niemieckiemu „przemysłowi zagłady” na tym terenie poświęciłem kolejną opowieść. W sposób szczególny potraktowałem sprawę prowadzonej na Lubelszczyźnie operacji „Reinhardt”, w ramach której Niemcy zamordowali prawie 2 mln Żydów. Wspomniałem także o eksterminacji ludności Zamojszczyzny w czasie prowadzonej na niej w latach 1942–1943 akcji wysiedleńczej. Ale szerzej mówię o niej dopiero w kolejnej swojej opowieści. Szczegółowo przybliżam w niej walki zamojskich oddziałów partyzanckich z niemieckimi siłami pacyfikacyjnymi, które były tak zacięte, że Niemcy nazwali je zamojskim powstaniem. Trwało ono nieprzerwanie od grudnia 1942 do lipca 1944 roku, kiedy tereny Lubelszczyzny zajęła sowiecka Armia Czerwona. Działaniom lubelskiego ruchu oporu poświęcam ostatnią opowieść. Szkicuję w niej mapę ruchu oporu na Lubelszczyźnie i omawiam poszczególne etapy jego walki z Niemcami. Zakończyły się one udziałem lubelskich oddziałów partyzanckich Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich i innych organizacji konspiracyjnych w „Burzy” – ogólnopolskiej akcji przeciwko wycofującym się siłom niemieckim. Akcja „Burza” i wkroczenie Armii Czerwonej zakończyły działania wojenne na Lubelszczyźnie. Ale Polska nie stała się wówczas suwerenną, tak jak tego chcieli Polacy.
Projekt “Polska Lubelska”
POLSKA LUBELSKA to komplet audiobooków w ramach autorskiej serii wydawniczej dr Leszka Pietrzaka zatytułowanej ZAKAZANE HISTORIE. Składa się on z dwóch płyt CD z audycjami poświęconymi ważnym fragmentom historii Lubelszczyzny.
Partnerzy projektu
Dziękujemy naszym partnerom, którymi są: Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Miasto Świdnik, Miasto Puławy, Miasto Lublin, Powiat Lubelski, Główny Sponsor – Lubelski Węgiel „Bogdanka” SA, Grupa Azoty Puławy oraz Gazeta Finansowa za zaangażowanie w projekt audiobooków historycznych „Polska Lubelska”.
Dopiero w XV wieku Lubelszczyzna stała się odrębnym regionem. Do największego znaczenia doszła w XVI wieku, a wojny w wieku XVII zniszczyły ją i zahamowały jej rozwój. W czasach zaborów była terenem powstań narodowych i doświadczyła wielu represji. W II Rzeczpospolitej zaczęła się odradzać, ale przerwała to II wojna światowa, która była najtragiczniejszym okresem w jej historii.
Lista audycji
CD 1
W Rzeczpospolitej – dzieje Lubelszczyzny do roku 1944
Opis płyty
Minęło wiele wieków zanim Lubelszczyzna stała się regionem. Krokiem w stronę jej odrębności było powstanie grodu w Lublinie i budowa administracji kościelnej na tych terenach w X wieku. Kolejnym było utworzenie archidiakonatu lubelskiego w XII i kasztelanii lubelskiej w pierwszej połowie XIII wieku. Dopiero jednak powołanie województwa lubelskiego w 1474 r. tę odrębność ostatecznie ugruntowało. Ale Lubelszczyzna nabrała znaczenia dopiero w drugiej połowie XVI wieku, gdy powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów. Swoją opowieść rozpoczynam od procesu kształtowania się odrębności Lubelszczyzny. Miał on jednak ścisły związek z Lublinem – miastem, które stało się jej stolicą. I dlatego w kolejnej części mówię o narodzinach Lublina, przybliżając kolejne etapy jego rozwoju, aż do chwili, gdy stał się on stolicą Lubelszczyzny. Przechodzę następnie do epoki lubelskiego odrodzenia, poświęcając sporo miejsca Lublinowi, w którym żyły i tworzyły wybitne postacie tamtej epoki. Byli wśród nich m.in. Biernat z Lublina, Sebastian Klonowic, Mikołaj Rej, Piotr Skarga i Jan Kochanowski, największy polski poeta epoki odrodzenia. Przybliżam również rolę Zamościa, który w czasach odrodzenia stanowił ważny ośrodek naukowy. Opowiadam następnie o Unii Lubelskiej z 1569 r. Połączyła ona Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w jedno państwo: Rzeczpospolitą Obojga Narodów, w której miała miejsce prawdziwa integracja narodów i ich kultur. W swojej kolejnej opowieści przybliżam narodziny Zamościa – miasta, które pojawiło się na mapie Lubelszczyzny w końcu XVI wieku. Mówię szczegółowo o jego budowie i jego wielkim kulturowym dziedzictwie, które dopiero w czasach nam współczesnych mogło zostać należycie uhonorowane. Zagłębiam się następnie w XVII-wiecznych wojnach, jakie dotykały Rzeczpospolitą. Opisuję te z nich, które najbardziej zniszczyły Lubelszczyznę i jej miasta. Konsekwencją było zahamowanie rozwoju Lubelszczyzny, co zaważyło również na jej losach w następnych wiekach. Koniec XVIII i początek XIX wieku to okres, który przyniósł świetność Puław. Stało się tak za sprawą księcia Adama Jerzego Czartoryskiego i jego żony księżnej Izabeli z Flemingów Czartoryskiej. Dzięki ich wysiłkom Puławy stały się wówczas ważnym ośrodkiem życia politycznego i kulturalnego. W mieście przebywało wtedy wielu znamienitych ludzi tamtej epoki. Okres jego świetności przerwało powstanie listopadowe, po upadku którego majątki Czartoryskich w zaborze rosyjskim, w tym również Puławy, zostały skonfiskowane, a oni sami znaleźli się na emigracji. Kontynuując historię Lubelszczyzny przechodzę do epoki Księstwa Warszawskiego, w czasach którego stanowiła ona scenę ważnych wydarzeń. Jednym z nich była wojna Księstwa Warszawskiego z Austrią w 1809 r. W jej wyniku cała Lubelszczyzna znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego. Przez jakiś czas władzę na jej terenach sprawował Rząd Obojga Galicji, który rezydował w Zamościu, a potem Lublinie. Wiele uwagi poświęcam Lubelszczyźnie w okresie zaborów i powstań narodowych. W czasie powstania listopadowego na Lubelszczyźnie operował korpus generała Józefa Dwernickiego, a później korpus generała Hieronima Ramoriono. Organizowano aprowizację dla polskiej armii i rekrutowano żołnierzy. Z kolei w czasie powstania styczniowego na Lubelszczyźnie działały dziesiątki powstańczych oddziałów, które stoczyły wiele bitew i potyczek. Upadek powstania styczniowego Lubelszczyzna okupiła wyjątkowo surowymi represjami. Wiele jej miast za pomoc w powstaniu utraciło prawa miejskie. Ostatnim akordem doby powstań narodowych była rewolucja 1905 r., jaka ogarnęła całe imperium rosyjskie. Przez Lubelszczyznę przetoczyła się wówczas fala strajków i protestów, w trakcie których domagano się również wolności. Na tę Polacy musieli jednak jeszcze poczekać. Przyniosła ją dopiero I wojna światowa. Gdy jesienią 1918 r. dobiegała ona końca, było już wiadomo, że Polska się odrodzi. Ugrupowania polskiej lewicy, nie czekając na rozwój wypadków, utworzyły 7 listopada 1918 r. Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej z siedzibą w Lublinie. Był on pierwszym ogólnokrajowym organem władzy na ziemiach polskich, chociaż jego realna władza nie wykraczała poza Lubelszczyznę. Wprawdzie lubelski rząd zakończył swoją działalność już 11 listopada 1918 r., ale jego powstanie na pewno było ważnym krokiem w kierunku odzyskania niepodległości. Ten krok docenił nawet sam Piłsudski. Opowiadam szczegółowo o kulisach powstania Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie i jego działalności. Odrodzona w 1918 r. Polska musiała jednak zmagać się z wieloma trudnościami organizacyjnymi. Ale jeszcze głębsze były jej problemy gospodarcze. Polityka zaborców, a zwłaszcza rosyjskiego, doprowadziła do gospodarczego upośledzenia wielu regionów, co było również formą represji za udział w powstaniach narodowych. Jednym z nich była Lubelszczyzna, która potrzebowała inwestycji przemysłowych. I te zaczęły się na Lubelszczyźnie już w latach dwudziestych, kiedy swoją działalność uruchomiły wytwórnie lotnicze w Lublinie (Lubelska Wytwórnia Samolotów) i w Białej Podlaskiej (Podlaska Wytwórnia Samolotów). Największą szansę na nowe inwestycje Lubelszczyzna otrzymała jednak dopiero z chwilą budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP). W ramach COP-u miały powstać nowe fabryki w Dąbrowie Bór koło Kraśnika, Jawidzu koło Lubartowa oraz w samym Lublinie. I o tym właśnie opowiadam. W dalszej części skupiam się na losach Lubelszczyzny w kampanii wrześniowej 1939 r. Nie od razu stała się ona terenem działań wojennych. W pierwszej połowie września nękana była nalotami bombowymi niemieckiej Luftwaffe, które poważnie zniszczyły Lublin i wiele innych miast regionu. Z kolei w drugiej połowie września była terenem zaciętych bitew oddziałów polskiej armii z niemieckim najeźdźcą. Największa z nich stoczona została pod Tomaszowem Lubelskim. Epilogiem kampanii wrześniowej były walki pod Kockiem Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” dowodzonej przez generała Franciszka Kleeberga, której oddziały z braku amunicji musiały skapitulować 6 października 1939 r. Niemiecki okupant od pierwszych dni swojej obecności w Polsce prowadził politykę eksterminacji Polaków, Żydów i przedstawicieli innych narodowości. W tym celu zbudował w okupowanej Polsce „przemysł zagłady”, którego najważniejsza część zlokalizowana została na Lubelszczyźnie. Niemieckiemu „przemysłowi zagłady” na tym terenie poświęciłem kolejną opowieść. W sposób szczególny potraktowałem sprawę prowadzonej na Lubelszczyźnie operacji „Reinhardt”, w ramach której Niemcy zamordowali prawie 2 mln Żydów. Wspomniałem także o eksterminacji ludności Zamojszczyzny w czasie prowadzonej na niej w latach 1942–1943 akcji wysiedleńczej. Ale szerzej mówię o niej dopiero w kolejnej swojej opowieści. Szczegółowo przybliżam w niej walki zamojskich oddziałów partyzanckich z niemieckimi siłami pacyfikacyjnymi, które były tak zacięte, że Niemcy nazwali je zamojskim powstaniem. Trwało ono nieprzerwanie od grudnia 1942 do lipca 1944 roku, kiedy tereny Lubelszczyzny zajęła sowiecka Armia Czerwona. Działaniom lubelskiego ruchu oporu poświęcam ostatnią opowieść. Szkicuję w niej mapę ruchu oporu na Lubelszczyźnie i omawiam poszczególne etapy jego walki z Niemcami. Zakończyły się one udziałem lubelskich oddziałów partyzanckich Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich i innych organizacji konspiracyjnych w „Burzy” – ogólnopolskiej akcji przeciwko wycofującym się siłom niemieckim. Akcja „Burza” i wkroczenie Armii Czerwonej zakończyły działania wojenne na Lubelszczyźnie. Ale Polska nie stała się wówczas suwerenną, tak jak tego chcieli Polacy.
Projekt “Polska Lubelska”
POLSKA LUBELSKA to komplet audiobooków w ramach autorskiej serii wydawniczej dr Leszka Pietrzaka zatytułowanej ZAKAZANE HISTORIE. Składa się on z dwóch płyt CD z audycjami poświęconymi ważnym fragmentom historii Lubelszczyzny.
Partnerzy projektu
Dziękujemy naszym partnerom, którymi są: Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Miasto Świdnik, Miasto Puławy, Miasto Lublin, Powiat Lubelski, Główny Sponsor – Lubelski Węgiel „Bogdanka” SA, Grupa Azoty Puławy oraz Gazeta Finansowa za zaangażowanie w projekt audiobooków historycznych „Polska Lubelska”.
JUŻ W SPRZEDAŻY
Share this: